နသူၣ်,နတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့

တၢ်ကိးမံၤဒဲးလၢနအီၣ်ဒီးအီအီၤတဖၣ်န့ၣ်လဲၤခီဂာ်၀ဲဒၣ်နသူၣ်လီၤ. ဂာ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအစဲဘူးလၢနဖံး ဘ့ၣ်အလိၤဒီးတၢ်အစုၣ်အပျၢ်လၢနကသါနုာ်လီၤဘၣ်အီၤတဖၣ်ဒၣ်လဲာ်န့ၣ်လဲၤခီဖျိ၀ဲဒၣ်နသူၣ်လီၤ.
နသူၣ်န့ၣ်အိၣ်ဒီးနတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢအတဒ်သိးလိာ်အသးအကလုာ် ၅၀၀ ဃၣ်ဃၣ်လၢတၢ်ကပာ်နနီၢ်ခိ မၤတၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်အဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤအကါဒိၣ်ဒိၣ်ကတၢၢ်ခံမံၤန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ကမၤကဆှီနသွံၣ်ဒီးမၤစၢၤ နၤဃုာ်ဒီးတၢ်ဂံာ်ဘျဲးတၢ်အီၣ်န့ၣ်လီၤ. သူၣ်လၢအဆူၣ်အချ့န့ၣ်ပာ်ကီၤဃာ်ဂံၢ်သဟီၣ်,ဒုးထီဒါတၢ်ဆူးတၢ် ဆါအတၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်,ဒီးထုးထီၣ်မၤဟးဂီၤကွံာ်တၢ်အစုၣ်အပျၢ်လၢအမၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
သူၣ်လၢအဘၣ်ဒိတခါန့ၣ်မၤတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်မူာ်မူာ်နီၢ်နီၢ်တသ့ ဘၣ်အဃိတၢ်အံၤအကါဒိၣ်၀ဲဒၣ်လၢ တၢ်ကပာ်နသူၣ်ပှဲၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဂ့ၢ်နီၢ်နီၢ်ဘၣ်ဃးဒီးသူၣ်တဖၣ်

မ့ၢ်နီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤအဒိၣ်အလဲၢ်ကတၢၢ်တခါလၢအအိၣ်လၢတၢ်ဒွဲပူၤအိၣ်လၢနီၢ်ခိမိၢ်ပှၢ်လၢအဖီခိၣ်အထွဲတကပၤနဂုၢ်ဃံအလီၢ်ခံဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်ကဒါအသးသ့ဒီးဒုးကဲထီၣ်သူၣ်အထံးရှူလၢအဆူၣ်အချ့လၢအသီတခါသ့သူၣ်အစဲလ်တဖၣ်မၤလီၤကလဲတၢ်အသိတဖၣ်ဒီးထုးထီၣ်ဂံၢ်သဟီၣ်လီၤသွံၣ် ၁.၅ လံးထၢၣ်ယွၤ လီၤခီဖျိနသူၣ်ကိးမံးနံးဒဲးန့ၣ်လီၤ.

သူၣ်အတၢ်ဆူးတၢ်ဆါန့ၣ်မၤဘၣ်ဒိပှၤတဂၤလၢ်လၢ်သ့လီၤ

သူၣ်တၢ်ဆါအိၣ်အါန့ၢ်အကလုာ် ၁၀၀ ဘျဲၣ်ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးသးပှၢ်ဒီးဖိသၣ်ခံဖုလၢာ်သ့လီၤ. ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်လီၤပျံၤလၢသူၣ်အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးပာ်ဃုာ်-

• ပှၤလၢအဘီၣ်မ့တမ့ၢ်ဘီၣ်တလၢခၢးဒီးအိၣ်ဒီးသူၣ်လၢအသိအါ
• အိသံးအိဂာ်အါကဲာ်ဆိး
• အိၣ်ဒီးဘဲရၢးစ်အတၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်အဒိဒ်သိးသူၣ်ညိးတၢ်ဆါ ဘံၣ်မ့တမ့ၢ်သူၣ်ညိးတၢ်ဆါ စံၣ်လၢတၢ်ထံၣ်လၢအအိၣ်မ့တမ့ၢ် တၢ်တကူစါအီၤအခါ
• အိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအ၀ဲသ့ၣ်အဂံၢ်တြီဆၢတၢ်ဆါအသနူလၢ အဒုးအိၣ်ထီၣ်သူၣ်တၢ်ဆါ
• အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဒီးသူၣ်တၢ်ဆါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

သူၣ်ညိးတၢ်ဆါစံးတၢ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ညိးထီၣ်လၢသူၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. သူၣ်လၢအညိးထီၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ်တဘျီတ ခီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်မ့တမ့ၢ်ညိး ထီၣ်,ဘၣ်ဆၣ်တမ့ၢ်ထီဘိဘၣ်. တၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ်သူၣ်ညိးထီၣ်ဘၣ်တဘၣ်က ပာ်ဃုာ်ဘဲရၢးစ်သူၣ်ညိး, သံးဂာ်,ကသံၣ်ကသီမ့တမ့ၢ်တၢ်အသိန့ၣ်လီၤ. တဘျီတခီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အ သးအါမံၤလၢအဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဆါ လီၤ.

ကွၢ်ဟုၣ်ဘၣ်တၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်

သူၣ်လၢအဘၣ်ဒိတခါမၤဒံးတၢ်ဆူညါလၢတၢ်ဆၢကတီၢ်အယံာ်အထၢတခါအပူၤအတနဲၣ်ဖျါထီၣ်တၢ် ဆါအပနီၣ်တဖၣ်မ့တမ့ၢ်တၢ်ပနီၣ်လၢအဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးနီတခါဘၣ်န့ၣ်လီၤ. နီၢ်နီၢ်န့ၣ်,တၢ်ဆါအပနီၣ်တနီၤ
လၢအဘၣ်ထွဲဒီးသူၣ်တၢ်ဆါန့ၣ်တၢ်တသ့ၣ်ညါထွဲအခံမ့ၢ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်လီၤဂာ်ဒီးထီရီၤတၢ်ဆူးတၢ်ဆါတ ဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.တၢ်မၤလၢအပူၤဖျဲးကတၢၢ်မ့ၢ်တၢ်ကကတိၤတၢ်ဒီးနလီၢ်က၀ီၤကသံၣ်သရၣ်(GP),ကသံၣ်ကသီအပှၤစဲၣ်နီၤ,သရၣ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါကူစါတၢ်(NP)မ့တမ့ၢ်သူၣ်အသရၣ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါဖဲနမ့ၢ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီဘၣ်ဃးတၢ်ဆါအပနီၣ်လၢလာ်တမံၤလၢ်လၢ်အခါန့ၣ်လီၤ.

တူၢ်ဘၣ်တၢ်တမုာ်တလၤဒီးလီၤဘှံးလီၤတီၤဒၣ်ထီဘိတၢ်လီၤကဘုးမ့တမ့ၢ်ဆါလၢသူၣ်အပူၤမ့တမ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်တၢ်လီၢ်လၢ အဂၤတဖၣ်မိၢ်ပှၢ်သးဂံာ်ဒီတဂၤလီၤဆီဒၣ်တၢ်ဖဲမုၢ်နၤခီအခါခီၣ်ကမဲာ်ညိးထီၣ်တၢ်ဘီမဲာ် (ဖံး ညၣ်ဒီးမဲာ်ချံဘီထီၣ်)ဆံၣ်အလွဲၢ်ထီၣ်သူလၢတညီနုၢ်ကဲထီၣ်မ့တမ့ၢ်ကဲထီၣ်ခဲအံၤခဲအံၤခိၣ်နူာ်တဆှံမ့တမ့ၢ် အိၣ်ဒီးသးတၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢအကဒုန့ၣ်လီၤ.

နကူစါတၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ်နသူၣ်အတၢ်ဘၣ်ဒိမ့ၢ်ဆိန့ၣ်,နကအိၣ်ဒီးခွဲးယာ်လၢအဂ့ၤလၢတၢ်ကမၤဂ့ၤထီၣ် နသူၣ်အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့န့ၣ်လီၤ. သံကွၢ်ဘၣ်န GP လၢအကသမံသမိးန့ၢ်နၤဒီးနသူၣ်ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ် ဂ့ၢ်ကီအခါတက့ၢ်.

တၢ်သမံသမိး၀ဲဒၣ်သူၣ်မ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.

သူၣ်အတၢ်သမံသမိးန့ၣ်ညီနုၢ်တၢ်မၤအီၤဃုာ်ဒီးသွံၣ်အတၢ်မၤကွၢ် တဖၣ်လၢအထိၣ်ဒွးမ့ၢ်နသူၣ်မၤ တၢ်ဂ့ၤထဲလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤကွၢ်အစၢတဖၣ်မၤစၢၤန GP လၢအကဃုထၢလၢတၢ်ကမၤကွၢ်သးဒီး တၢ်အဂၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤကွၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤပာ်ဃုာ်-

ဟၢဖၢ,သူၣ်အူထြၣ်စီ

• ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဒံၤကၠံၣ်တၢၣ်အတၢ်ဂီၤလၢနသူၣ်အဂီၢ်ဒီးတၢ်လၢအိၣ်လၢနသူၣ်အကပိၤတဖၣ်လၢအမ့ၢ်တၢ်ဒ်သိးဒီးနပှံာ်တဖၣ်အဂီၤန့ၣ်လီၤ
• ဟၢဖၢ,သူၣ်အူထြၣ်စီအတၢ်ဒိကွၢ်တခါအပှ့ၤန့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်န့ၢ်အီၤခီဖျိ Medicare Benefits Scheme (MBS) န့ၣ်လီၤ.ဖဲနမဲဒံးခဲရ်အကးမ့ၢ်အိၣ်နကဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကဒါနၤဒီးတၢ်အပှ့ၤလၢအလၢာ်၀ဲဒၣ်လၢတၢ် ဒိကွၢ်တခါအံၤအဂီၢ်ခဲလၢာ်လီၤ.

FibroScan

• မ့ၢ်အူထြၣ်စီအတၢ်မၤကွၢ်လီၤဆီတခါလၢအတယာ်နသူၣ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးထဲလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
• FibroScan အတၢ်မၤကွၢ်တခါတၢ်မၤန့ၢ်သ့ခီဖျိကမျၢၢ်အဂီၢ်သူၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်ဖိတဖၣ် လၢတၢ်တလိၣ် ဟ့ၣ်အပှ့ၤဘၣ်န့ၣ်သ့လီၤ. တၢ်ဆါဟံၣ်ဖိလၢတဘၣ်ဃးဒီးပဒိၣ်န့ၣ်ဘၣ်တဘၣ်ကဃ့၀ဲဒၣ်စ့လၢ FibroScan အဂီၢ်ဒီးတၢ်ထၢနုာ်လီၤဟ့ၣ်စၢၤအလဲခီဖျိ မဲဒံးခဲရ်န့ၣ်တအိၣ်၀ဲဘၣ်.

ရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢနကသံၣ်ကသီတဖၣ်-

ထဲဒၣ်အီဘၣ်ကသံၣ်ကသီ(တဖၣ်)လၢနလီၢ်က၀ီၤအ GP ဟ့ၣ်လီၤ နၤ, ကသံၣ်ကသီအပှၤစဲၣ်နီၤ, NP မ့တမ့ၢ်သးတၢ်ဆိကမိၣ် အကသံၣ်သရၣ်တဂၤဟ့ၣ် လီၤ၀ဲဒၣ်န့ၣ်တ က့ၢ်. တဘၣ်အီအါန့ၢ်ကသံၣ်အတၢ်ထိၣ်ဒွးလၢတၢ်ဟ့ၣ်ဒုးအီနၤတဂ့ၤ. ဟးဆှဲးတၢ်ဃါဃုာ်သူ၀ဲဒၣ် ကသံၣ်လၢကသံၣ်သရၣ်ဟ့ၣ်လီၤတဖၣ်ဒီးသံးဒီးမ့တမ့ၢ်ကသံၣ်မူၤဘှီးတဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. ကသံၣ်တနီၤ နီၤနအီအီၤအဖျၢၣ်မ့ၢ်အါဒုးကဲထီၣ်တၢ်အစုၣ်အပျၢ်လၢနသူၣ်အဂီၢ်သ့၀ဲဒၣ်(အဒိဒ်သိးဒီးပၣ်ရၣ်စံၣ်တမီလ်)န့ၣ်လီၤ.

ပာ်ပနီၣ်မ့တမ့ၢ်တဘၣ်အိလၢၤသံးတဂ့ၤ-

နမ့ၢ်သူစှၤလီၤသံး,တၢ်လီၤပျံၤလၢသံးကမၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးနသူၣ်ကစှၤလီၤလီၤ.

ဟးဆှဲးတၢ်အိညါသူးမ့တမ့ၢ်ညါဖီမ့တမ့ၢ်ကသံၣ်မူၤဘှီးလၢအဂၤတက့ၢ်.

တၢ်အစုၣ်အပျၢ်ဒီးဂာ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤတဖၣ်လၢအပာ်ဃုာ်စံကရဲးအလုၢ်မၤဘၣ်ဒိနသူၣ်သ့လီၤ. တၢ်သူညါဖီလၢအဂံၢ်သဟီၣ်ဆူၣ်န့ၣ်ဘၣ်တဘၣ်ကမၤအါထီၣ်သူၣ်အတၢ်ညိးထီၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၤပျံၤတခါလၢတၢ်ကအိၣ်ထီၣ်ဒီးသူၣ်အခဲစၢၣ်တခါကအိၣ်ထီၣ်ဖဲနသူ၀ဲဒၣ်ညါသူးမ့တမ့ၢ်ညါဖီတဖၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.

သူတၢ်ဆဲးကသံၣ်ကသီအကျိၤအကွာ်လၢအပူၤဖျဲးတခါတက့ၢ်-

သူဘၣ်နကစၢ်တၢ်ဆဲးအပီးအလီ
လၢအကဆှီတဖၣ်တက့ၢ်. ဖဲမ့ၢ်သ့မ့ၢ်ဘၣ်အခါ,လဲၤဘၣ်ဆူတၢ်ဆဲးကသံၣ်အဒၢးလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအီၤန့ၣ်တက့ၢ်. တဘၣ်နီၤဟ့ၣ်တၢ်ဆဲးကသံၣ်အပီးအလီနီတဘျီတဂ့ၤ.

ပလီၢ်ပဒီသးဒီးတၢ်ဆဲးယီၢ်ဒီးတၢ်တုၢ်နီၢ်ခိတဖၣ်တက့ၢ်

ဃုထၢဘၣ်စတူၣ်ဒံၣ်ယိၣ်တၢ်ဆဲးယီၢ်တုၢ်နီၢ်ခိအလီၢ်လၢအလူၤပိာ်မၤထွဲတၢ်ဆူးတၢ်ဆါဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်အတၢ်ဒီသဒၢအတၢ်နဲၣ်ကျဲတဖၣ်ခီဖျိတၢ် သူထးဆဲးလၢတၢ်သူထဲတဘျီအဂီၢ်ဒီးကသံၣ်ထံလၢတၢ် မၤသံ ဃာ်အဃူးအဃၢ်လၢအပူၤန့ၣ်တက့ၢ်.

မၤဘၣ်သွံၣ်ထံးတၢ်အိၣ်ဃုာ်လၢအပူၤဖျဲးတက့ၢ်.

သူဘၣ်တၢ်ဖျီၣ်အခါဖဲမၤ၀ဲဒၣ်လံၢ်,ထးခိၣ်ဒီးခံပူၤသွံၣ်ထံးတၢ် အိၣ်ဃုာ်အကတီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. တၢ်အံၤကဒီ သဒၢနၤလၢတၢ်ကမၤန့ၢ်ဘဲရၢးစ်အတၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်ခီဖျိသွံၣ်ထံးအထံအနိမ့တမ့ၢ်ခီဖျိသွံၣ်န့ၣ်လီၤ.

မၤဘၣ်နီၢ်တဂၤအဂီၢ်တၢ်ကဆှဲကဆှီအလုၢ်အလၢ်လၢအဂ့ၤတက့ၢ်.

ပီးလီလၢဘၣ်တဘၣ်သွံၣ်ကအိၣ်လၢအလိၤ(တၢ်ထူးမဲဘိ,ဒီဘူသလါဖိ)န့ၣ်တၢ်တကြၢးနီၤသူသကိးအီၤဘၣ်. စူးကွံာ်ပီးလီလၢတၢ်ထံၣ်လၢအိၣ်ဒီးသွံၣ်တဖၣ်လၢထၢၣ်လၢတၢ် ကးတံၢ်ဃာ်အခိၣ်ဒီးပာ်လီၤအီၤ လၢတၢ်ကမှံၤဒၢတခါအပူၤတက့ၢ်.

တၢ်လဲၤထီၣ်က့ၤလီၤအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်

တၢ်လဲၤထီၣ်က့ၤလီၤလၢထံကီၢ်တနီၤအပူၤန့ၣ်ဘၣ်တဘၣ်ကမၤအိၣ်ထီၣ်တၢ်လီၤပျံၤလၢနဂီၢ်လၢတၢ်ကဒိးန့ၢ် သူၣ်ညိးတၢ်ဆါ အ့ၣ် ဒီးသူၣ်ညိးတၢ်ဆါ ဘံၣ်, တၢ်ညၣ်ဂိၢ် ဒီးတၢ်လိၤကိၢ်ဘီမဲာ်န့ၣ်လီၤ. ကတိၤတၢ်ဒီး န GP ဘၣ်ဃးကသံၣ်ဆဲးဒီသဒၢတၢ်ဆါ, ဒီးသူဘၣ်ထံလၢတၢ်မၤသံဃာ်အဃူးအဃၢ်မ့တမ့ၢ် ထံချီမံဖဲန တၢ်လဲၤအကတီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.

သံးဂာ်ဟ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံးလၢနသူၣ်အပူၤလီၤ
လၢတၢ်ကမၤစှၤလီၤတၢ်လီၤပျံၤလၢအမ့ၢ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးလၢအအိၣ်ဟဲ၀ဲဒၣ်လၢ တၢ်ဆူးတၢ်ဆါမ့တ မ့ၢ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးလၢအ ဘၣ်ထွဲဒီးသံးဂာ်န့ၣ်, ပိာ်ခွါမ့တမ့ၢ်ပိာ်မုၣ်လၢအဆူၣ်အချ့တဖၣ်တ ကြၢးအိ၀ဲ ဒၣ်သံးတနွံအါန့ၢ် ပတီၢ်မုၢ်တၢ်အိ ၁၀ အိဒီးတဘၣ်အိအါန့ၢ် တၢ်အိ ၄ အိလၢတသီလၢ်လၢ်အဂီၢ်ဘၣ်. နအိမ့ၢ်စှၤဒီးတၢ်အံၤမၤစှၤလီၤတၢ်လီၤပျံၤလၢအဘၣ်ထွဲဒီးသံးဂာ်အတၢ်တၢ်မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး (NHMRC, 2020) န့ၣ်လီၤ.

သူၣ်တၢ်ဆါအိၣ်၀ဲဒၣ်အကလုာ်ကလုာ်လၢအဒုးကဲထီၣ်တၢ်မၤဟးဂီၤနသူၣ်အစဲလ်တဖၣ်ကယီကယီန့ၣ်လီၤ. ဖဲနသူၣ်တၢ်ဆါတၢ်မ့ၢ်ထံၣ်ဆိန့ၢ်အီၤန့ၣ်, တၢ်ကူစါဆိအီၤဆိဆိသ့ လီၤ. သူၣ်လၢတၢ်တကူစါအီၤ တဖၣ်ကဲထီၣ်သူၣ်အတၢ်တမၤလၢၤတၢ်ဂ့ၤဂ့ၤမ့တမ့ၢ်သူၣ်ဟးဂီၤန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ညိးထီၣ်

တၢ်အံၤဘၣ်တဘၣ်ကဲထီၣ်ခီဖျိဘဲရၢးစ်အတၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်,သံးဂာ်,တၢ်ဂ့ၢ်ကီဃုာ်ဒီးနဂံၢ်တြီဆၢတၢ်ဆါအသနူမ့တမ့ၢ်တၢ်အစုၣ်အပျၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်သုးကွံာ်မ့တမ့ၢ်ကူစါ၀ဲဒၣ်တၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ်တၢ်ညိးထီၣ်န့ၣ် ကမၤစၢၤလၢတၢ်ညိးထီၣ်ကဟါမၢ်ကွံာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

Fibrosis

သူၣ်အထံးရှူအပူၤလီၢ်ကဲထီၣ်အသးန့ၣ်လီၤ.ထံးရှူလၢအဂ့ၤဒီးဆူၣ်ချ့န့ၣ်မၤပှဲၤမၤဘၣ်က့ၤအသးခီဖျိထံးရှူလၢအဘျးစဲအသး(collagen) န့ၣ်လီၤ. ဖဲပတီၢ်တခါအံၤ, သူၣ်အထံးရှူလၢအပူၤလီၢ်ထီၣ်န့ၣ် ဘျါက့ၤ၀ဲဒၣ်သ့၀ဲဖဲ တၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ်တၢ်န့ၣ်တၢ်သုးကွံာ်အီၤမ့တမ့ၢ်တၢ်ကူစါအီၤအခါန့ၣ်လီၤ.

Cirrhosis

သူၣ် cirrhosisမ့ၢ်သူၣ်အတၢ်အိၣ်သးလၢဘၣ်က့ၤအလီၢ်တသ့လၢၤဘၣ်တခါဖဲသူၣ်လၢအဆူၣ်အ ချ့တဖျၢၣ်အထံးရှူဘၣ်တၢ်မၤပှဲၤလံအီၤဒီးထံရှူလၢအအိၣ်ဒီးအပူၤလီၢ်လီၤစိၤလီၤထီန့ၣ်လီၤ. Cirrhotic သူၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ်အကိၤ, အိၣ်ဒီးထံးရှူလၢတမ့ၢ်ပတီၢ်မုၢ်ဒီးညီနုၢ်လီၤသွံးဆံးလီၤ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. သူၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ်ညီနုၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်လီၤ. တၢ်ကူစါဒီသဒၢသူၣ်လၢအကဟးဂီၤဆူညါ သ့၀ဲဒၣ်,ဒီသဒၢသူၣ်အထံးရှူလၢအဆူၣ်ချ့လၢအအိၣ်တ့ၢ်ဒီးမၤပှဲၤက့ၤသူၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤတနီၤန့ၣ်သ့လီၤ. သူၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤထီၣ်လီၤ၀ဲဒၣ်ဖဲသူၣ်အိၣ်ဒီး cirrhosis အခါလီၤ.

သူၣ်အခဲစၢၣ်

သူၣ်လၢအအိၣ်ဒီး Cirrhosis မၤအါထီၣ်နတၢ်လီၤပျံၤလၢတၢ်ကအိၣ် ထီၣ်ဒီးသူၣ်အခဲစၢၣ်န့ၣ်လီၤ. သူၣ်အခဲစၢၣ်န့ၣ်တၢ်ကူစါအီၤတုၤလီၤတီၤလီၤသ့၀ဲဒၣ်ဖဲတၢ်မ့ၢ်ထံၣ်န့ၢ်ဆိအီၤန့ၣ်လီၤ.

သူၣ်ဟးဂီၤ

သူၣ်ဟးဂီၤမ့ၢ်၀ဲဒၣ်ဖဲသူၣ်အိၣ်ကတီၢ်ဖံးမၤဘၣ်အသးအခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်အိၣ်သးလၢ အလီၤပျံၤလၢသးသမူအဂီၢ်ဒီးလိၣ်ဘၣ်ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူကသံၣ်ကသီအတၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ထၢနုာ်လီၤမၤပှဲၤသူၣ်အသီတဖျၢၣ်ဘၣ်တဘၣ်ကမ့ၢ်တၢ်ဃုထၢ တခါလီၤ.

ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ထွဲဒီးသူၣ်တမံၤလၢ်လၢ်န့ၣ်, ၀ံသးစူၤကတိၤတၢ်ဒီးန GP မ့တမ့ၢ် NP တက့ၢ်.နတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အပှၤဟ့ၣ်တၢ်မၤန့ၢ်နၤဒီးတၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်လၢတၢ်ကသမံသမိး၀ဲဒၣ်နသူၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ်သ့လီၤ. နကဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤနၤဒီးကသံၣ်ကသီ(တဖၣ်)လၢအဒိးသန့ၤထီၣ် လၢန တၢ်အစၢတဖၣ်လၢနတၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. ကသံၣ်ကသီအါဒၣ်တၢ်တက့ၢ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်ကျၢၢ်ဘၢဟ့ၣ်န့ၢ်အပှ့ၤခီဖျိ Pharmaceutical Benefits Scheme (PBS) န့ၣ်လီၤ.တၢ်သူရ့ဒံၣ်ယိၣ်တၢ်ကပီၤအယဲၤအတၢ်မၤကွၢ်အါဒၣ်တၢ်တက့ၢ်န့ၣ်တၢ် ကျၢၢ်ဘၢဟ့ၣ်န့ၢ်အပှ့ၤခီဖျိ Medicare Benefits Scheme (MBS) န့ၣ်လီၤ. နလီၢ်က၀ီၤ GP မ့တမ့ၢ် NP ဆှၢဃီၤနၤဆူသူၣ်အပှၤစဲၣ်နီၤတဂၤအအိၣ်သ့စ့ၢ်ကီးလီၤ.

ကျဲးစၢးကတိၤတၢ်ဒီးတံၤသကိးတဖၣ်ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်လၢတၢ်ဆီၣ်ထွဲဘၣ်ဃးဒီးတၢ်လၢ အဘျုး အိၣ်လၢကိးနံၤဒဲးအဂီၢ်ဒီးသူၣ်သးအဂီၢ်တက့ၢ်.နကတိၤစ့ၢ်ကီးတၢ်ဒီးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အပှၤဟ့ၣ်တၢ်လၢအဂၤတဖၣ်-လၢအပာ်ဃုာ်သရၣ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါတဖၣ်ပှၤတၢၣ်ပီၣ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးတၢ်, ပှၤကူစါယါ ဘျါတၢ်တဖၣ်,ပှၤဖီကသံၣ်ကသီတဖၣ်မ့တမ့ၢ်တၢ်အီၣ်အီတၢ်ပှဲၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဂ့ၢ်၀ီအသရၣ်သရၣ်မုၣ်တဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.

လၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအဂၤဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲနၤအဂီၢ်နကိးစ့ၢ်ကီး၀ဲဒၣ် LiverLine လၢ 1800 703 003 န့ၣ်သ့လီၤ.

တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤကဲထီၣ်တၢ်လီၤဆီဖးဒိၣ်တခါလီၤ

နတူၢ်ဘၣ်လၢနအိၣ်လီၤတဲာ်ထဲတဂၤဧိၤဒီးတၢ်ကူစါယါဘျါဒုးတူၢ်ဘၣ်နၤဒ်သိးလီၤဘှံးလီၤတီၤဒီးဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးသ့ညီညီအဃိနီၢ်သးအတၢ်ဆီၣ်ထွဲန့ၣ်ကဲတၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ.
– Grenville, 56 နံၣ်

တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ်မၤကဲထီၣ်တၢ်လီၤဆီတခါ

တၢ်အံၤအိၣ်၀ဲဒၣ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အသကဲာ်ပ၀းအပူၤလီၤ. ဖဲယမ့ၢ်ဆူးဆါအခါ,ယအဲၣ်ဒိးလဲၤဒီး ဒုးသ့ၣ်ညါပှၤဂၤဒီးယတၢ်ဂ့ၢ်ကီဒ်သိးပှၤကသ့ၣ်ညါနၢ်ဟူအီၤန့ၣ်လီၤ.
– James, 56 နံၣ်

LiverWELL LiverLine

တၢ်ဟ့ၣ်ကလီအီၤဒီးတၢ်တပာ်ဖျါထီၣ်မံၤဘၣ်. စဲၣ်နီၤပှၤမၤတၢ်လၢအဒိးန့ၢ်တၢ်မၤလိတဖၣ်ကနၣ်နတၢ်
ဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်ဒီးဟ့ၣ်နၤဒီးဆူညါတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်သ့လီၤ.
ကိးဘၣ် 1800 703 003 တက့ၢ်.

ပာ်နသူၣ်ဆူၣ်ဆူၣ်ချ့ချ့တက့ၢ်

LiverWELLအဲးဖ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်တခါလၢတၢ်သူဘၣ်အီၤညီဒီးမ့ၢ်လီတဲစိအအဲးဖ်လၢအမၤစၢၤနၤလၢတၢ်ကရဲၣ်ကျဲၤနသူၣ်အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့န့ၣ်လီၤ. အိၣ်ဒီးပီးလီအါမံၤဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဖၣ်လၢကမၤစၢၤပာ်န သူၣ်ပှဲၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့လၢအပာ်ဃုာ်-

• ဆီလီၤန့ၢ်နၤဒီးတၢ်မၤသ့ၣ်နီၣ်လၢတၢ်ကအီကသံၣ်ဖီၣ်
• တၢ်သ့ၣ်ဆၢဖးကတီၢ်ဃာ်တၢ်ကထံၣ်လိာ်သးဒီးကသံၣ်သရၣ်သမါ
• ကွဲးနီၣ်ဒီးမၤနီၣ်တၢ်မၤကွၢ်အစၢတဖၣ်
• ပာ်ဃာ်တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါတဖၣ်လီၤ

နဃုမၤန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢခံကတၢၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီးနသူၣ်အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်လၢ LiverWELL အအဲးဖ်အလိၤလၢအပာ်ဃုာ်ဘၣ်ဃးတၢ်အီၣ်အီတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ်ချ့ချ့,တၢ်မၤဟူးမၤဂဲၤသး,တူၢ်ဘၣ်တၢ်မုာ်ဒီးသ့ၣ်ညါလီၤသးဖဲအီသံးအခါန့ၣ်လီၤ.

www.cancervic.org.au
www.betterhealth.vic.gov.au

info@liverwell.org.au
LiverLine: 1800 703 003

တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတခါအံၤ တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးတၢ်ဒီးကသံၣ်ကသီအပှၤစဲၣ်နီၤလၢဆူညါတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအဂီၢ်တက့ၢ်.
NHMRC. (2020).
အီးစတြ့လယါတၢ်နဲၣ်ကျဲတဖၣ်လၢတၢ်ကမၤစှၤလီၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ် အိၣ်ချ့အတၢ်လီၤပျံၤတဖၣ်လၢတၢ်အီသံးဂာ်န့ၣ်လီၤ.